تأثیرات دوگانه عسلویه بر (محرومیت/محرومیت زدایی) استان بوشهر
عسلویه؛ خوب، بد، زشت!
سید علاءالدین موسوی
مدیرکل کمیته امداد امام خمینی(ره) در استان بوشهر
منطقه ویژه اقتصادی – انرژی عسلویه در سال 1377 جهت بهره برداری از منابع عظیم نفت و گاز جنوب خصوصاً استفاده از میدان گازی پارس جنوبی که به صورت مشترک با کشور قطر می باشد و با توجه به وسعت میدان گازی که نزدیک 30% منابع گازی کشور را شامل می باشد با پیش بینی 28 فاز فرآوری گاز و 15 مجتمع پتروشیمی و طیف وسیعی از صنایع پایین دستی در دست بهره برداری و صادرات قرار گرفته است. این منطقه و بخش عسلویه در جنوب استان بوشهر در ساحل خلیج فارس و در شهرستان کنگان واقع می باشد. با توجه به گسترش و اجرای پروژه های متعدد بیش از 50 هزار نفر در سایت های مختلف مشغول به کار می باشند. از اهداف عمده این مجتمع ها فراهم کردن زمینه اشتغال و محرومیت زدایی و رشد و شکوفایی اقتصادی استان بوشهر و به قول مسئولین، منطقه ویژه می باشد. البته پیامدها و آثار و عواقب مثبت و منفی بسیار زیادی از جمله بهبود وضعیت اقتصادی روستائیان، گسترش امکانات و خدمات در روستاها و شهرهای منطقه و به ویژه دهستان های عسلویه ، نایبند و طاهری داشته است.
اجرای طرح های بزرگ صنعتی که امروزه با توجه به پیشرفت های صنعتی و تکنولوژیکی به سرعت تحقق می یابند حامل تغییر و تحولات فزاینده ای در سطوح اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خواهد بود. و از طرف دیگر این تحولات معمولاً هم سو و هماهنگ با تغییرات صنعتی صورت نمی پذیرد. لذا مشکلاتی را در ابعاد مختلف اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی متوجه ساکنین منطقه بویژه روستاییان خواهد ساخت که به نوبه خود ، روند توسعه را با مشکلات و چالش های جدی مواجه می سازد که حل آنها همواره آسان نیست. زیرا با اجرای پروژه های نفت و گاز پارس جنوبی، منطقه با مسائلی همچون ورود بیش از حد جمعیت بیکار جویای کار، تخلیه روستاهای در محدوده تأسیسات، افزایش بی رویه قیمت زمین و اجاره مسکن و نابودی زمین های زراعی، از بین رفتن فعالیت های صید و صیادی و صنایع دستی وابسته به آن، توزیع نامناسب امکانات و خدمات، درگیری و اختلاف شدید مذهبی بین اهل تسنن و تشیع و بروز ناهنجاری های شدید اجتماعی (اعتیاد ، سرقت و...) نابسامانی های محیطی (آلودگی هوا ، آب) و صدها مسئله دیگر دست به گریبان است و احتمالاً با این روند در آینده مسائل و مشکلات بیشتری بروز خواهد کرد. (مشاهدات نگارنده در منطقه عسلویه) در آغاز راه مشکلات پیش آمده مربوط به کم توجهی و عدم نگرش علمی و سیستمیک به نیازهای ساکنین به ویژه افراد محروم می باشد و در صورت تداوم آن با صرف هزینه های سنگین و تلاش برنامه ریزان و مسئولین نیز نمی توان وضع پیش آمده را بهبود بخشید. لذا درک و شناسایی دقیق این عوارض نه تنها پیش بینی تحولات آتی را میسر می سازد بلکه این امکان را نیز فراهم می کتد تا مسئولان مربوطه نظارت و کنترل بیشتری بر منطقه داشته و با مسائل برخوردی منطقی داشته باشند. با عنایت به موارد ذکر شده به نظر می رسد برنامه ریزی توسعه روستایی در نواحی جنوبی استان بوشهر متفاوت از برنامه ریزی روستایی در سایر مناطق و نواحی ایران باشد لذا برنامه توسعه روستایی در این منطقه باید همه جانبه، دوراندیشانه و آینده نگر باشد.
خدمات و بهره مندی های خدماتی از اساسی ترین و الزامی ترین امکانات توسعه ای در هر منطقه و واحد برنامه ریزی محسوب می شود و اقدام برای هر عمل دیگری در فرآیند توسعه یک منطقه مستلزم بهره مندی آن منطقه از این گونه خدمات است. علاوه بر اینکه نفس وجود این گونه خدمات در هر منطقه و روستایی به خودی خود نیز یک هدف و وظیفه از جانب برنامه ریزان و متولیان توسعه روستایی و همچنین حقی برای مردم آن منطقه می باشد و ضرورت سطح بندی روستاها و مناطق روستایی به لحاظ برخورداری از این خدمات، مشخص شدن نقاطی است که در برنامه ریزی برای برخورداری از خدمات در اولویت قرار می گیرند.
استان بوشهر گرچه به لحاظ صنایع بزرگ و مادر صنعتی ترین منطقه کشور محسوب می شود، لیکن نحوه و میزان بهره مندی مناطق روستایی آن از تسهیلات و خدمات، چنان منطقی و قابل قبول به نظر نمی رسد. این امر علاوه بر تحمیل فقر و محرومیت به زندگی مردم، اقدام برای هرگونه فعالیت توسعه ای دیگری را نیز دچار اخلال می کند. بنابراین نبود این امکانات همواره نقش منفی دوگانه ای را ایفا خواهد نمود.
با
عنایت به شرایط امروزی ایران، پرداختن به پیامدهای استقرار صنایع و حرکت
در جهت نوسازی و توسعه صنعتی می تواند بستری برای توسعه همه جانبه فراهم
آورد. به این ترتیب صنایع بزرگی همچون پارس جنوبی باید نقش محوری در توسعه
کشور ایران و استان بوشهر ایفا نمایند. برای بررسی و شناخت توسعه اجتماعی و اقتصادی و نیز بهره مندی روستائیان از امکانات و خدمات، نیاز به شناخت دقیق و همه جانبه از گذشته و وضع موجود منطقه می باشد. با توجه به شرایط خاص جغرافیایی و اجتماعی روستاهای حوزه نفوذ پارس جنوبی در این مقاله به بررسی و شناخت چالش های توسعه اقتصادی (ایجاد اشتغال، افزایش درآمد و...) اجتماعی (مهاجرت شدید ، تراکم بالای جمعیت در روستاها و شهرها و...) و فرهنگی (از جمله تغییر در اعتقادات، ارزشها، نگرش ها و رفتار های روستاییان) پرداخته می شود.
موضوع عمده این مقاله اثرات اقتصادی و اجتماعی پارس جنوبی بر محرومیت زدایی در منطقه، روستاها و شهرهای شهرستان کنگان می باشد.
اگر بخواهیم به صورت دقیق تر اثراتی که عسلویه بر محرومیت زدایی از استان بوشهر داشته، مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم به این نتیجه کلی می رسیم که اثر چندان ملموس و قابل پیش بینی و یا با برنامه ریزی مناسب بر دهک های پایین جامعه روستایی و شهری منطقه عسلویه و کنگان نداشته است؛ زیرا شاخص های اقتصادی – اجتماعی در خانواده های محروم منطقه بهبود نیافته و جمعیت تحت حمایت نهادهای حمایتی و خیریه ها کمتر نشده است ضمن اینکه اشتغال ثابت و پایداری نیز برای این نوع خانواده ها رقم نخورده است ولی در خصوص زیرساخت های شهری و روستایی اقدامات مناسبی انجام شده از جمله راه و اتوبان ها و شاهراه های منتهی به روستاها و شهرهای منطقه، استفاده از برق و آب، شهرسازی های انجام شده و ساختمان هایی که ساخته شده یا در حال ساخت می باشد حاکی از پیشرفت های خوبی است که در منطقه در حال تکوین است، لیکن برنامه ریزی مناسب را می توان با توجه بیشتر به انسان های ساکن منطقه و بالا بردن ظرفیت و توان و پتانسیل موجود منطقه لحاظ کرد. متأسفانه توجه دقیقی به این سرفصل حیاتی و مهم برای منطقه عسلویه نشده است. نه تنها اثرات اجتماعی – اقتصادی بر خانواده های محروم و نیازمند استان بوشهر نداشته حتی بر خانواده های ساکن در منطقه عسلویه و کنگان نیز نداشته است و برعکس تبعات منفی بیشماری از جمله آسیب جدی به کارهای بومی منطقه از صید، صیادی، کشاورزی، دامداری و غیره در منطقه و با توجه به اینکه عمده شغل مردم منطقه بیشتر شغل های غیر صنعتی بوده به جا گذاشته است. پیشنهاد می گردد علاوه بر تأمین زیر ساخت های مورد نیاز منطقه که در حال حاضر در اولویت طرح های منطقه ویژه می باشد از جمله تأمین راه، برق، آب و امکانات شهری مورد نیاز بایستی به فکر آینده افراد ساکن روستاها و شهرهای منطقه بود و ایجاد اشتغال پایدار و توجه به شغل های بومی و عدم آسیب رسیدن به اکوسیستم منطقه و توجه به مشکلات اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی بومیان بسیار حائز اهمیت است که بایستی مطالعات بیشتری شود و بتوان با تحقیقات میدانی خوب و استفاده از ظرفیت بالای دانشگاه ها و مجامع علمی کشور یک طرح جامع تهیه شود تا با توسعه منطقه و وارد شدن به یک قطب صنعتی عظیم در کشور آسیبی به مردم منطقه و نیازمندان و محرومین وارد نشود و در پناه این همه پیشرفت آسایش نسبی به خانواده های بومی و ساکن منطقه رسیده باشد.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر