بوشهر (ابوشهر یا Bushire) در دهه‌های نخستِ قرن ۱۸
اختصاصی سایت فرهنگی وهنری نیم دری
نوشته :پروفسور فلور ترجمه : استادحسن زنگنه
نوشته :پروفسور فلور ترجمه : استادحسن زنگنه
تا پایان دهه‌ی ۱۷۴۰، بوشهر یکی از بنادر کوچک و متعدد خلیج‌فارس و دهکده‌ای صیادی به شمار می‌آمد. با وجود این، از اهمیت تجاری منطقه‌ای نیز تا حدودی برخوردار بود. در سال ۱۷۰۳ از آن به عنوان بندرِ BOSCERUM یا بندر بوشهر اشاره شده که تعدادی تجّار اروپایی در آن‌جا، کشتی‌شکسته شده بودند.
سران بوشهر، مانند شیخ رحمه (SHEIKH RAHMA) در سال ۱۷۰۷، مالک کشتی بودند و با بصره و سایر بنادر به داد و ستد تجاری می‌پرداختند. در نخستین دهه‌ی سده‌ی ۱۸ میلادی، کشتی‌های بندر کُنگ، مسقط، بندر ریگ و بوشهر، مکرر به بصره می‌رفتند.
حدود ۲۰ سال بعد از این، بندر این‌گونه وصف شده است: «بوشهر شهری دریایی است که در جزیره‌ای واقع شده که از طریق دریا و خشکی از تجارتی مطلوب برخوردار است.» اهمیت تجاری بوشهر در واقع می‌بایست چشمگیر بوده باشد که افغان‌ها در سال ۱۷۲۴، پیه اشغال آن را به تن مالیدند.
حدود ۲۰ سال بعد از این، بندر این‌گونه وصف شده است: «بوشهر شهری دریایی است که در جزیره‌ای واقع شده که از طریق دریا و خشکی از تجارتی مطلوب برخوردار است.» اهمیت تجاری بوشهر در واقع می‌بایست چشمگیر بوده باشد که افغان‌ها در سال ۱۷۲۴، پیه اشغال آن را به تن مالیدند.
با وجود این، بوشهر تنها بندرِ رقیبِ بندرعباس نبود، زیرا شیخ حزین (SHEIKH HAZIN)، در حدود سال ۱۷۲۰ کُنگ را بهترین بندرِ ایالت فارس نامید، که ادعایی اغراق‌آمیز بود. یک گزارش تجاری فرانسوی‌ها ـ که مربوط به سال ۱۶۹۹ نیست، اما در بین دو گزارش آن سال الصاق گردیده و به بیان دقیق‌تر مربوط به دهه‌ی ۱۷۳۰ است، به دلیل این که از شاه سلطان حسین (متوفی ۱۷۲۷) سخن به میان می‌آورد ـ اشاره دارد که یکی از جاهای احتمالی برای تأسیس تشکیلات تجاری “FACTORY” شرکت هند شرقی فرانسه «کُنگ (CONGO)، بندر بوشهر یا بندر ریگ است….
بندر بوشهر ظاهراً جالب‌ترین نقطه است، این بندر نسبتاً بندری عمیق در خلیج‌فارس است، اما فاصله‌اش تا شیراز و اصفهان ۱۲ روز نزدیک‌تر است و خیلی به بصره نزدیک است که در آن‌جا هم به احتمال به داد و ستد خواهیم پرداخت.» با وجود این، انگلیسی‌ها نخستین کسانی بودند که در سال ۱۷۲۷ در صدد بر آمدند تا یکی از کارکنان خود را در بوشهر مستقر کنند و این اقدام هنوز هم نه به عنوان آلترناتیوی برای بندرعباس رو به زوال بود، بلکه هدف آن‌ها از این‌کار، سرعت بخشیدن به مکاتبات با بصره و اروپا بود.
ضمناً بوشهر در رخدادهای مختلف سیاسی و نظامی که در بخش علیای خلیج‌فارس روی می‌داد، دست داشت.
در سال ۱۷۱۸ که مسقط با صفوی‌ها در حال جنگ بود و بحرین را به اشغال در آورده بود، برابر گزارش هلندی‌ها یک فروند شناور مسقطی، که از بحرین آمده بود، وارد بوشهر می‌گردد. در بوشهر از سران و بزرگان این شناور دعوت به عمل می‌اید و به گرمی پذیرایی می‌شوند. آن‌گاه اعراب بوشهر به شناور هجوم برده، آن را ضبط و مصادره کرده و کلیه عمانی‌ها را به قتل می‌رسانند.
نگرش و طرز برخوردِ اعراب دشتستان، منطقه‌ی همجوار بوشهر، نسبت به عمانی‌ها نسبتاً دلسوزانه و حاکی از همدردی بود، زیرا لطف‌علی‌خان، سرداری که مسئولیت بازپس‌گیری بحرین را به او سپرده بودند، علیه آن‌ها اقدامات تأدیبی به عمل آورد.
یک دهه بعد، خودِ بوشهر مورد حمله‌ی اعراب قرار گرفت. در ۱۱ اکتبر ۱۷۲۹ اخبار دریافتی در بصره حاکی از این بود که اعراب شورشی، بوشهر را تهدید کرده و ساکنان به منظور یافتن محلی امن، با قایق‌هایشان آن جا را ترک کرده‌اند.
نگرش و طرز برخوردِ اعراب دشتستان، منطقه‌ی همجوار بوشهر، نسبت به عمانی‌ها نسبتاً دلسوزانه و حاکی از همدردی بود، زیرا لطف‌علی‌خان، سرداری که مسئولیت بازپس‌گیری بحرین را به او سپرده بودند، علیه آن‌ها اقدامات تأدیبی به عمل آورد.
یک دهه بعد، خودِ بوشهر مورد حمله‌ی اعراب قرار گرفت. در ۱۱ اکتبر ۱۷۲۹ اخبار دریافتی در بصره حاکی از این بود که اعراب شورشی، بوشهر را تهدید کرده و ساکنان به منظور یافتن محلی امن، با قایق‌هایشان آن جا را ترک کرده‌اند.
این منبع اشاره نمی‌کنند که چه اعرابی به بوشهر حمله کرده‌اند، اما با توجه به رویدادهای بعدی و تحرکات قبایل عرب در آن زمان، به احتمال قریب به یقین، آن‌ها اعراب هواله بوده‌اند.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر